Ga toch fietsen

Artikel op Neder-L: http://nederl.blogspot.nl/2012/02/ga-toch-fietsen.html

Naschrift (2014)

Maar waar fiets dan wel vandaan komt, is nog steeds niet duidelijk. Er bestaan verschillende verklaringen, die allemaal hun bezwaren en hun verdedigers hebben. Ewoud Sanders opteert in zijn boek over de fiets voor een herkomst uit een (Brabants) dialectwoord vietse dat ‘je snel voortbewegen betekent’. Leendert Brouwer (in Genealogie, juni 2012) ziet in fiets een woord dat ontleend is aan de familienaam Fiets, een eponiem dus.

Ikzelf hang de theorie aan van de taalkundige C.B. van Haeringen. Die schreef in 1957: ‘Wie zoals ik het woord fiel(e)sepee en zelfs de tussenvorm fietsepee nog heeft horen gebruiken, kan moeilijk twijfelen aan de juistheid van de afleiding van fiets uit vélocipède, niettegenstaande de bezwaren daartegen bij mensen van een generatie die de vroegste geschiedenis van de fiets nog hebben beleefd.’ [16]

Daar zou je tegen in kunnen brengen dat het Franse woord met een v begint en fiets met een f. Dat bezwaar vervalt als je ziet dat de oudste vorm van het bijbehorende werkwoord, te vinden in de Graafschap-bode van 1 mei 1886, vietsen luidt. Nu is er in de taal veel mogelijk, maar een verandering vietsen in fietsen ligt toch meer voor de hand (denk aan al die v’s aan het begin van woorden die f worden), dan dat fietsen verandert in vietsen.

Een ander kritisch punt lijkt de t, want die ontbreekt in het Franse woord velocipède. Maar dan wijs ik op het naast elkaar bestaan van woordparen als: krassen > kratsen; kissebissen > kissebitsen; splissen > splitsen. Met andere woorden, het invoegen van zo’n t is niet zo uitzonderlijk.